Doświadczenie samego ucznia

Jakże często w czasie lekcji z zakresu głosowni może on obserwować układ narządów mowy zarówno u siebie, jak i u kolegów. Może badać poglądowo główne miejsca artykulacji, przechodzenie powietrza przez jamę nosową, sprawdzać przy pomocy wyczucia mięśniowego drganie wiązadeł głosowych. Ruchy języka, układ warg, stopień zbliżenia narządów mowy wszystko to można samemu zaobserwować. Dobrą pomoc naukową stanowią również tablice szeregujące spółgłoski i samogłoski, spółgłoski dźwięczne bezdźwięczne, twarde i miękkie. To upoglądowienie ma dużą wartość zwłaszcza wtedy, gdy uczeń sam jest czynny, obserwuje i zapisuje spostrzeżenia, sporządza daną tabelę czy przepisuje ją do zeszytu. W nauczaniu słowotwórstwa i fleksji rolę pomocy naukowych spełniają tablice ilustrujące budowę wyrazów, wzory deklinacyjne i koniugacyjne. Sposób zapisywania materiału językowego na tablicy, podkreślenie wizualne tego, na co pragniemy zwrócić uwagę i co jest istotne, za pomocą podkreślenia zwykłą lub kolorową kredką, wykreślenie odpowiedniego schematu porządkującego dane wiadomości to wszystko przyczynia się do upoglądowienia lekcji gramatyki. Transponowanie abstrakcyjnych niejednokrotnie twierdzeń gramatycznych na obrazy wzrokowe ułatwia naukę gramatyki. Dopiero umiejętność konfrontowania wszelkich określeń i definicji z materiałem konkretnym, posługiwanie się wiedzą gramatyczną w coraz to innych okolicznościach świadczy o jej gruntownym opanowaniu.