GŁÓWNE TENDENCJE PROGRAMOWE W ZAKRESIE NAUKI O WYRAZIE

Program jednolitej szkoły ogólnokształcącej przewiduje naukę o wyrazie przez cały okres szkoły siedmioletniej, a zatem wyraźną podbudowę nauczania w klasach V—VII stanowi nauka o wyrazie w klasach niższych. Przeprowadzane na tym poziomie ćwiczenia polegają na dokonywaniu pierwszych obserwacji wyrazu w zdaniu. Uczniowie powinni już wtedy zdawać sobie sprawę z tego, że wyraz ma jakąś formę i że występuje w jakiejś funkcji. Wdrażają się oni przy tym w opanowanie poprawnych form gramatycznych, aby przy ich pomocy budować najpierw zdanie pojedyncze, potem złożone, o prostej konstrukcji. Już w klasie I dzieci uczą się wyodrębniać wyrazy w zdaniu odróżniające wyrazy oznaczające osobę-działającą i wyrazy oznaczające czynność przez nią wykonywaną. W klasie II — poznają rzeczowniki jako wyrazy oznaczające osoby, zwierzęta, rośliny i rzeczy oraz czasowniki jako wyrazy oznaczające czynności. Już tu zaczynają obserwować na tle zdania zmianę formy wyrazu, a więc liczbę i przypadek (Uczeń pisze. Uczniowie rysują. Nauczyciel pyta ucznia). Przy rzeczowniku zaś stykają się z przyimkiem (w klasie, z kolegą). W klasie następnej rozpoczyna się praca nad fleksją rzeczownika. Uczniowie zwracają uwagę na końcówki, oznaczają liczby i wyróżniają rodzaje rzeczownika. Ponadto zaznajamiają się tu z przymiotnikiem jako wyrazem oznaczającym cechy osób, zwierząt i rzeczy. Uczniowie łączą rzeczowniki z przymiotnikami. W klasie III duży krok naprzód stanowi fleksja czasownika, uczniowie uczą się odróżniać czasowniki oznaczające stany i czynności (leżą, stoją, czytam, malują), rozpoznają też czasy oraz osoby i liczby. Przy czasownikach występują w zdaniu .przysłówki odprzymiotnikowe (ładnie, dobrze).