Gramatyka i ortografia w podstawówkach i gimnazjach

Wszystkie dotychczasowe uwagi wskazywały, jak ważną rolę przy nauczaniu ortografii spełniają ćwiczenia. Wśród zasadniczych ćwiczeń, stosowanych w szkole, możemy wyodrębnić następujące trzy typy: rozbiór ortograficzny przepisywanie pisanie z pamięci (dyktando) Wymienione formy mogą być stosowane z równym skutkiem. Tematy ćwiczeń powinny być jednak bardzo starannie przygotowane, budzić zainteresowanie uczniów i odpowiadać ich wiadomościom i poziomowi umysłowemu. Rozbiór ortograficzny Jednym z najważniejszych celów nauczania ortografii jest budzenie świadomego stosunku uczniów do wszystkich zagadnień ortograficznych i doprowadzenie…

Przepisywanie było niegdyś uważane za najbardziej skuteczny środek nauczania ortografii. Później spotkało się jednak z ostrą krytyką. Owa krytyka była słuszna, gdyż przepisywanie tekstu traktowano wówczas w sposób mechaniczny, bezmyślny, co prowadziło tylko do kopiowania, a nie przyczyniało się do usprawniania poprawnego pisania. Nie należy jednak całkiem rezygnować z tego typu ćwiczeń, gdyż mogą one okazać się korzystne, o ile będą miały charakter pracy świadomej, a nawet twórczej. Aby tak było, muszą być przy stosowaniu tego…

Trzeba, by uczeń zdobywał umiejętność dostrzegania w wyrazie niebezpieczeństwa popełnienia błędu, by przy pisaniu wyczuwał niejako trudne sytuacje ortograficzne. Umiejętność tę zdobywa uczeń głównie dzięki zdolności analizowania każdego wyrazu trudnego pod względem ortograficznym. Już w niższych klasach należy prowadzić ćwiczenia, których celem będzie objaśnianie zapisu wyrazu i wyodrębnianie drogą analizy problemu ortograficznego. Dotyczy to szczególnie nowych wyrazów, wprowadzanych do słownika ucznia. Dziecko, które spostrzega zjawisko, musi umieć także to zjawisko opisać i objaśnić. Na przykład…

Następnym warunkiem osiągania dobrych wyników w nauczaniu ortografii jest zasada systematyczności i ciągłości. Zasada ta wiąże się z dobrą organizacją pracy. Nauczyciel powinien starać się, aby wśród uczniów wytworzyć świadome podporządkowanie swych wysiłków dążności do poprawnego pisania. Ciągłość i trwałość wysiłku doprowadzi w końcu do wytworzenia nawyku ortograficznego. Środkami, ułatwiającymi osiągnięcie tego celu są: powtarzanie przerobionego materiału, wiązanie nowych wiadomości z dawnymi, ciągłe wracanie do przerobionych już zasad. Nawyk, który jest jakby ostatecznym celem pracy…

Program poleca tutaj dużo uwagi poświęcić pogłębieniu i powtórzeniu wymienionych wyżej problemów, mniej zaś wprowadzane nowych zagadnień. Do tych ostatnich należą: pisownia łączna i rozłączna wyrazów, pisownia by ze spójnikami, pisownia dopełniacza, celownika i miejscownika liczby pojedynczej oraz dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników żeńskich na -ią, -ja (typu: aleja, linia), oddzielanie przecinkiem wyrazów poza zdaniem, używanie innych znaków interpunkcyjnych, np. cudzysłowu i dwukropka w przytoczeniach i mowie niezależnej. Program nie wyczerpuje całości norm ortograficznych i szkoła średnia…

Uczeń przyzwyczaja się wybierać z dwóch możliwych sposobów jeden właściwy. Wprowadza się także problemy związane z nauczaniem gramatyki (np. pisownia końcówek). Trzeci krąg spraw ortograficznych obejmuje zagadnienia z zakresu grafiki wielkie litery) i interpunkcji. Wymienione wyżej prawidła ortograficzne wymagają systematycznego wdrażania. Nie należy jednak, zapominać o tym, że od pierwszych lat nauczania w szkole uczniowie stykają się oprócz tego z różnymi zjawiskami ortograficznymi, w sposób niejako przygodny. W programie klas V—VI znajdą się nowe zagadnienia….