Lekcja o orzeczeniu imiennym

Zwłaszcza zrozumienie roli i funkcji łącznika i orzecznika, sprawia zwykle większe trudności. Uczniowie muszą zrozumieć, że łącznik wyrażony słowem posiłkowym (być, zostać, stać się, zdawać się itp. Dni stają się krótsze. Ogrodniczka dziewczynką zdawała się małą) nadaje orzeczeniu formę osobową, właściwa zaś treść orzeczenia mieści się w orzeczniku. Dlatego łącznik często opuszczamy, zwłaszcza w zdaniach, w których podmiot jest wyrażony zaimkami pierwszej lub drugiej osoby (Nie głupim. Jam sierota), orzecznik zaś musi być w zdaniu wyrażony, gdyż w razie opuszczenia go całe zdanie traci sens. Należy dalej zbadać, jakimi wyrazami wyrażamy orzecznik, przy czym zainteresujemy uczniów ciekawą formą orzecznika wyrażonego przysłówkiem, jeśli podmiotem w zdaniu jest bezokolicznik (Uczyć się jest pożytecznie). Omówimy dalej formę orzeczników w języku polskim. Sprawa ta wymaga zresztą szeregu ćwiczeń poprawnościowych, gdyż uczniowie popełniają tu często błędy. Należy także utrwalić pytania, za pomocą których rozpoznajemy orzeczenie imienne w zdaniu (kim jest ? czym jest ? jaki jest ?). Szereg następnych lekcji poświęcimy omówieniu określeń. Tu napotka nauczyciel często różne wątpliwości wynikające z braku jednolitych norm w systemie naszej składni. Wątpliwości te będą dotyczyły klasyfikacji pewnych zjawisk i dwuznaczności, jakie zachodzą między przydawką a dopełnieniem. Jako zasadę przyjmiemy bowiem, że przydawki określają rzeczownik a dopełnienia i okoliczniki czasownik. Jednocześnie zaś możemy napotkać takie wyrażenia, jak pobyt na wakacjach, pobyt we Włoszech, walka o pokój, żądny sławy itp. M. Kniagininowa omawia szczegółowo ten problem. Można oczywiście wypadków wątpliwych unikać i ograniczyć się do przykładów jednoznacznych. Uczniowie jednak mogą sami o takie zjawiska zapytać. Należy je wówczas bardzo oględnie wytłumaczyć.