Lekcja poświęcona omówieniu dopełnień

Zajmujemy się głównie ustaleniem sposobów ich wyrażania za pomocą rzeczowników, zaimków rzeczownych, a nawet przymiotników czy też bezokoliczników (Wiódł ślepy kulawego. Lubią pływać). Omówimy również ich formę, nie będziemy natomiast zajmowali się klasyfikacją. Podział na dopełnienia bliższe lub dalsze jest całkowicie formalny, dlatego należy go stanowczo pominąć. O wiele większe korzyści odda omówienie i utrwalenie za pomocą ćwiczeń kilku problemów poprawnościowych, które się tu nasuwają. W pierwszym rzędzie należy zwrócić uwagę na szereg czasowników, przy których dopełnienie stawiamy w dopełniaczu, a nie w bierniku (Pragną wolności. Szukam mieszkania. Żądamy sumiennej pracy. Używamy różnych narządzi). Jeszcze więcej zaś uwagi należy poświęcić, omówieniu zasady, na podstawie której przy czasownikach zaprzeczonych stawiamy dopełnienie zawsze w dopełniaczu, a nie w bierniku. Naukę o okoliczniku trzeba ze względu na obszerny materiał rozłożyć na dwie jednostki lekcyjne. Na pierwszej lekcji przypomnimy wiadomości z lat poprzednich i ustalimy, jaka jest ich rola w zdaniu. Następnie wyróżnimy najważniejsze rodzaje okoliczników i ustalimy pytania, za pomocą których wyróżniamy okoliczniki w zdaniu. Na lekcji drugiej zajmiemy się badaniem sposobów wyrażania okoliczników. Uwagę zwrócimy tu przede wszystkim na przysłówki, zaimki przysłowne, a także wyrażenia przyimkowe. Rzadziej używamy do tego celu rzeczowników w narzędniku (Pospieszał Wiesław i borem, i lasem}), bezokoliczników (Przyszedłem podziękować. Chodziłem oglądać twój piękny ogród), a także imiesłowów przysłownych (Idąc przez las, spotkałem zająca). W tej funkcji możemy też użyć tzw. wyrażeń porównawczych (Deszcz lal jak z cebra). Przy tej sposobności możemy zwrócić uwagę na podobieństwa i różnice w następujących wyrażeniach:“ Chłopi jak dęby i Ludzie walą się jak dęby. W pierwszym wypadku wyrażenie porównawcze jest przydawką, w drugim okolicznikiem sposobu.