NAUCZANIE FONETYKI A PROGRAMY SZKOLNE

Program jednolitej szkoły ogólnokształcącej przewiduje nauczanie fonetyki przez cały ciąg nauczania języka, z tym jednak, że szczególny nacisk na ten dział gramatyki położono w klasach V i VIII. Nas będzie interesowała fonetyka głównie w klasie V. Jednak, aby dobrze zrozumieć i ocenić założenia programowe nauczania głosowni w tej klasie, należy sobie uświadomić, czego wymaga program w tym zakresie od nauczyciela i ucznia w klasach I—IV. Na wiadomościach uczniów zdobytych w tych klasach musi się bowiem oprzeć nauczyciel uczący języka polskiego w klasie V.
Już w klasie I uczeń dzieli wyrazy na sylaby jako części wymawianiowe. W klasie II rozkłada sylaby na głoski, wśród głosek zaś wyróżnia samogłoski i spółgłoski. W związku z oznaczaniem miękkości za pomocą litery i lub’ znaku diakrytycznego {siano, śnieg, zima, źdźbło) uczy się także wyróżniać spółgłoski miękkie. Wreszcie już w tej klasie musi sobie uświadomić różnicę między mową a pismem w związku z pisaniem wyrazów, w których głoska traci dźwięczność na końcu wyrazów (sad, chleb). W klasie II nauczy się także odróżniać głoskę od litery. W klasie III rozszerzamy zakres wiadomości, wprowadzając pojęcia głoski dźwięcznej’i bezdźwięcznej. W tej klasie, zapoznajemy także uczniów ze zjawiskiem utraty dźwięczności w środku wyrazów (babka). W klasie IV należy pogłębić praktyczne wiadomości uczniów w zakresie rozróżniania samogłosek i spółgłosek, spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych. Omawiamy tu również pisownię wyrazów z grupą spółgłosek, w których zachodzi utrata dźwięczności. Sprawą najważniejszą w nauczaniu zjawisk głosowych W omawianych tu klasach (I—IV) jest utrwalanie w świadomości uczniów przekonania o różnicy między głoską a literą. Dzieci po ukończeniu klasy IV powinny być już przekonane o tym, że nie wymawiamy głosek w wyrazach tak, jak je piszemy, ani nie zapisujemy wszystkiego tak, jak wymawiamy. Muszą też umieć dzielić wyrazy na głoski i rozróżniać ich rodzaje. Klasa V ma stać się jakby ostatecznym zamknięciem tego okresu, zebraniem dotychczasowych wiadomości w pewną całość i ich usystematyzowaniem. Rozszerzeniem materiału będzie wprowadzenie pojęcia spółgłosek ustnych i nosowych oraz wiadomości o akcencie.