Omówienie rodzajów zdań podrzędnych

Zaczynamy zwykle ten przegląd od zdań przydawkowych, są to bowiem zdania najczęściej występujące w naszej mowie, jednocześnie zaś są one łatwe do opanowania. Ustalimy pytania, które pozwolą wyróżnić nam te zdania, zwrócimy też uwagę na sposoby ich połączenia ze zdaniem nadrzędnym (za pomocą zaimków który, jaki). Zdania okolicznikowe również należą do zdań, które uczniowie łatwo opanują, gdy nauczą się o nie odpowiednio pytać. W tym celu należy się posłużyć tablicą, na której wypiszemy podstawowe pytania odnoszące się do zdań okolicznikowych miejsca (gdzie? skąd? dokąd? którędy? jak daleko?) i odnoszące się do zdań okolicznikowych czasu (kiedy? odkąd? jak długo?). Więcej uwagi należy poświęcić zdaniom dopełnieniowym. Uczniowie bowiem z trudnością je rozpoznają. Pytamy o nie pytaniami dotyczącymi wszystkich przypadków zależnych. W różny też sposób łączą się one ze zdaniami nadrzędnymi, bądź za pomocą spójników że, iż, żeby, aby, bądź zaimków względnych, bądź wreszcie pytajnych, np.: Wiem, co winienem sławie i rodzinie. Nikt nie wiedział, dokąd uciekać. Ponieważ są to zdania często występujące w naszej mowie, należy je przeto opracować dokładnie i starannie. Do najtrudniejszych zdań podrzędnych należą zdania podmiotowe rzadko zresztą występujące w naszej mowie. Największą trudność sprawiają wśród nich udania występujące po słowach lub wyrażeniach nie- osobowych i bezpodmiotowych bywa, zdarza się, trafia się, dzieje się, okazuje się, wypływa, wynika, wiadomo, prawda, szkoda itp. Ponieważ zdania nadrzędne mają charakter zdań bezpodmiotowych, trudno postawić przy nich pytanie, jakim pytamy o zdanie podrzędne. Stąd lepiej się ograniczyć na tym poziomie do przykładów najbardziej typowych.