Pomarańczowe plamy na liściach gruszy

Przy pomocy metody dedukcyjnej również wymaga aktywności ucznia. Sprawdzenie uogólnienia powinno więc odbywać się na nowym materiale językowym, nie zaś na tle tych faktów językowych, które były punktem wyjścia na lekcji w jej części pierwszej, gdy wszyscy materiał ten wspólnie analizowali. Sprawdzenie to może być dwojakiego rodzaju. W pierwszym wypadku, gdy uczniowie zdobędą wiadomości np. o głoskach dźwięcznych i bezdźwięcznych, wtedy nauczyciel organizuje np. ćwiczenie polegające na tym, że każdy analizuje swoje nazwisko pod względem dźwięczności głosek. W drugim wypadku uczeń sam musi podać przykład lub zjawisko językowe. Gdy poznamy np. cechy zdań współrzędnie złożonych, uczniowie otrzymają polecenie ułożenia takiego opowiadania, w którym występowałoby kilka przykładów zdań współrzędnie złożonych. Wspólne odczytywanie tych opowiadań, poprawa i dyskusja wzmagają pracę myślową uczniów. Ćwiczenia pierwszego typu są łatwiejsze, drugiego trudniejsze. W obydwu występuje myślenie dedukcyjne, w obu uczniowie są aktywni, jednak w drugim wypadku aktywność jest podwójna.