PROGRAM SKŁADNI W SZKOLE OGÓLNOKSZTAŁCĄCEJ

Nauka o zdaniu występuje już w pierwszych latach nauczania i w powiązaniu z fazami rozwoju umysłowego uczniów układa się w trzy jakby etapy nauczania. Stopień pierwszy obejmuje nauczanie w klasach I—IV, stopień drugi, średni, klasy V—VII, trzeci zaś, najwyższy, poziom licealny. Już w klasie pierwszej poznają dzieci zdanie i uczą się je wyodrębniać zarówno w mowie, jak w piśmie. Czynią to, biorąc za podstawę wielką literę na początku zdania i kropkę, wykrzyknik lub znak zapytania na końcu. Powoli opanowują także w tej klasie zasadę budowy, zdania jako zespołu wyrazów, a w związku z tym uczą się wyodrębniać poszczególne wyrazy, zwłaszcza wyrazy zasadnicze, jeden oznaczający osobę działającą, drugi określający czynność przez nią wykonywaną. Wyrazy te dzieci wyodrębniają za pomocą pytań. Praktycznym uzupełnieniem tych wiadomości jest umiejętność poprawnego układania zdań z podanych wyrazów. W następnej klasie uczniowie pogłębiają zdobyte wiadomości. Zapoznają się z używaniem takich znaków przestankowych, jak kropka i znak zapytania. Dalej uczą się odróżniać zdania pytające od o zajmujących, stopniowo przechodzą do używania zdań rozkazujących i przy tych zdaniach przyzwyczajają się do stawiania nowego znaku przestankowego, tj. wykrzyknika. Następnie uczą się przekształcać zdania nierozwinięte w rozwinięte. Stopniowo także w funkcji podmiotów zaczną dzieci używać nazw zwierząt, a także roślin i rzeczy. W ten sposób coraz sprawniej uczniowie będą wyróżniali rzeczowniki i czasowniki, obserwując jednocześnie ich rolę w zdaniu oraz zmianę formy (np. Uczeń pisże. Nauczyciel pyta ucznia.). W związku z tym poznają też dzieci rolę przyimka w wyrażeniach przyimkowych (w klasie, na stole itp.).