Rozbiór gramatyczny może mieć zakres ogólny lub bardziej szczegółowy

Może on być fonetyczny, morfologiczny i składniowy. Rozbiór fonetyczny na poziomie szkoły podstawowej polega na ustaleniu i scharakteryzowaniu w poszczególnych wyrazach spółgłosek i samogłosek, spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, twardych i miękkich, głosek ustnych i nosowych. Rozbiór morfologiczny dotyczy budowy wyrazów oraz form gramatycznych, w jakich wyrazy te występują. Rozbiór składniowy obejmuje rozbiór zdania zarówno pojedynczego, jak i złożonego. Przeprowadzający rozbiór wyodrębnia poszczególne części zdania: grupę podmiotu i orzeczenia, odpowiednie określenia tych grup, ustala rodzaj znaczeniowy zdania itd. Przy rozbiorze zdania złożonego określamy liczbę zdań pojedynczych, stosunek składniowy, jaki między nimi zachodzi, rodzaj zdań podrzędnych, ich sens składniowy itd. Rozbiór gramatyczny ma tę wyższość nad innymi ćwiczeniami, że pozwala na wiązanie różnych działów gramatyki. Uczeń przekonuje się, że zdobyte w nauczaniu systematycznym wiadomości gramatyczne może sprawdzić na przykładzie konkretnego wypowiedzenia. Rozbiór gramatyczny stanowi podstawę nauki o stylu. Zrozumienie bowiem związków, jakie zachodzą między formą językową a treścią wypowiedzi, dopomaga do poprawnego wysławiania się i należytej interpretacji środków stylistycznych w utworze literackim. Rozbiór gramatyczny może być dokonywany ustnie lub pisemnie. Rozbiór przeprowadzany w formie ustnej stwarza lepsze warunki dobrego wykonania dzięki możliwości bezpośredniej wymiany zdań między uczniem a nauczycielem. Rozbiór w formie pisemnej zmusza ucznia do myślenia i do ujęcia jego wyników na piśmie. Należy przyjąć przy tym posługiwanie się pewnymi znakami umownymi dla oznaczania poszczególnych części zdania czy zdań podrzędnych. Mogą to być różnego rodzaju podkreślenia, cyfry, znaki, skróty, podpisywania pod poszczególnymi wyrazami lub zdaniami odpowiednich liter lub skrótów.