SKŁADNIA
W okresie międzywojennym nauczanie tego działu gramatyki miało raczej charakter teoretyczny, mniejszy zaś nacisk kładziono na umiejętność poprawnego budowania zdań. W ujęciu obecnego programu nauka o zdaniu ma być nie tylko teoretyczna, ale także poprawnościowa, praktyczna, winna doprowadzić do umiejętności poprawnego budowania zdań. Wymienione cele osiągniemy przez realizację dwóch podstawowych założeń:
- nauczanie składni powinno mieć zawsze charakter syntetyczny,
- naukę tę należy zawsze opierać na żywym języku.
Pierwsze zadanie polega na tym, by ukazywać wzajemne powiązanie elementów składających się na pojęcie języka. Powinniśmy zerwać z dotychczasową praktyką, która izolowała składnię od innych działów gramatyki. Wyraz w zdaniu wystąpi wyraźnie w naszej świadomości, jeśli jego funkcja nie będzie czymś oderwanym, ale będzie się wiązała z całością wypowiedzi. Tylko w ten sposób potrafimy wyjaśnić młodzieży trudniejsze zjawiska dotyczące składni liczebników (np. dwadzieścia dwa jabłka czy jabłek), użycie zaimka dzierżawczego swój (np. Janek odebrał koledze swój nóż czy Janek odebrał koledze jego nóż). Składnia stanie się wówczas żywą i bliższą uczniom.
Nauczanie składni, gdzie tylko można, należy opierać na materiale przykładowym zaczerpniętym z języka codziennego. Przykład jest punktem wyjścia nauczania, jego objaśnienie jest najlepszym sprawdzianem opanowania i zrozumienia danego zjawiska językowego. A właśnie odpowiedni dobór tekstów sprawia często nauczycielowi wiele trudności. Przykład winien być typowy, ale z drugiej strony należy unikać wszelkich szablonów. Jeśli np. omawiamy podmiot logiczny, to nie będziemy się opierali wyłącznie na zdaniach posiadających taki podmiot. Zamiast pojedynczych zdań lepiej więc korzystać z odpowiednio dobranych tekstów stanowiących pewne całości treściowe. Wiele pożytku mogą nam przynieść także teksty literackie, unikać jednak będziemy tekstów trudnych, w których występują subtelności stylistyczne. W ten sposób wychodząc od obserwacji żywego języka będziemy dążyli do zapoznawania uczniów z obowiązującymi normami, a przez to będziemy wpływali na wzrost poprawności wypowiadania się naszej młodzieży.